مشخصات ظاهری : گیاهی است 2 تا 3 ساله با ساقهای به ارتفاع حدود 70 سانتیمتر و تقریباً گسترده روی زمین، برگهای آن ساده و کرکدار و برگهای قاعدهی آن به ابعاد 5×20 سانتیمتر، میوهاش فندقه، نوک تیز و دارای برجستگیهای کوچک و گلهای آن درشت، به رنگ آبی یا ارغوانی مایل به بنفش یا قرمز و به شکل جام یا شیپور هستند. به دلیل اینکه بیشتر از گل گیاه استفاده میشود و در طب سنتی نیز کاربرد دارد به آن گل گاوزبان میگویند. اغلب در استانهای شمالی و شمال غربی روییده و کاشته میشود.
نامهای دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، گاوزبان، دیم هاج، لسان الثور و دیمهاج نامیده شده است. بخش مورد استفاده گل نحوه مصرف معمولاً به صورت دم کرده استفاده میکنند. طبیعت گلِ گاوزبان ایرانیِ تازه گرم و تر و طبیعت گلِ خشک شده آن خشک و گرم میباشد.
نام علمی : Echium amoenum Fisch. Et Mey.، نام فرانسه Bourrache و نام انگلیسی آن Bugloss میباشد.
ترکیبات شیمیایی : موسیلاژ، نیترات پتاسیم، رزینها، مالات کلیسم، اسانس، املاح منگنز، منیزیوم، اسید فسفریک و آلانتوئین در آن تشخیص داده شده است.
تقویت کننده قلب و مقوی اعصاب، آرامبخش و ضد افسردگی، ضد برونشیت و نرم کننده مجاری تنفسی، ضد تشنج و تسریع کننده گردش خون، اشتهاآور و تقویت کننده عمومی بدن، معرق و مفید برای تصلب شرائین، کاهنده اسید اوریک و برطرف کننده انسداد کلیهها، تصفیه کننده خون و کاهنده تب، کاهنده فشار خون و مسکن اعصاب، ضدعفونی کننده و خلطآور، کاهنده ورم کلیه و ادرارآور میباشد. در ضمن برای سرماخوردگی، زخمهای دهان، روماتیسم، کهیر، ورم معده و سوءهاضمه نیز مفید است. از گاوزبان به دلیل مدر بودن آن، در آغاز بیماریهای سرخک و مخملک، به منظور دفع مواد سمی از راه عروق و ادرار استفاده بعمل میآورند.
منع مصرف :
عوارض مصرف بیش از حد گل گاوزبان
گل گاوزبان یک گیاه علفی یک ساله است که به صورت دم کرده مصرف می شود ودر شهریور ماه گل می دهد . مصرف گل گاو زبان سبب درمان بسیاری از بیماری ها می شود و به عنوان یکی از پر مصرف ترین گیاهان در طب سنتی معمولا برای تصفیه خون ، ضد اضطراب، تپش قلب و ضد استرس تجویز می شود. این گیاه آرام بخش مزاجی سرد و معتدل دارد اما با همه خواص آن اگر بیش از حد مصرف گردد ، عوارض و مضرات جبران ناپذیری را برای بدن به همراه دارد
گیاه گل گاوزبان علائم سوداوی را در بدن را کاهش می دهد و اثرات خواب آوری و آرامش بخشی را به همراه دارد، اما مصرف این گیاه بیش از یک ماه به طور مداوم مسمومیت کبدی را به همراه دارد.
زیاده روی در مصرف گل گاو زبان به علت وجود آلکالوئید سبب افزایش ابتلا به سرطان کبد می شود.
گل گاوزبان فشارخون را افزایش می دهد و مبتلایان به فشارخون بالا باید گل گاوزبان را درکنار لیمو ترش مصرف کنند تا اثر افزایش فشار خون را تا حدی کاهش دهند. همچنین ، افراد تنومند و پرخون که خشم یا اندوه پنهان دارند در هنگام افزایش فشارخون نباید گل گاوزبان را خودسرانه مصرف کنند زیرا جوشانده گاوزبان در چنین افرادی گاه ممکن است بسیار خطرناک باشد و بحران شدید فشارخون ایجاد کند.
مصرف بیش از حد گل گاو زبان سبب معده درد و اختلال در عملکرد دستگاه گوارش می شود. مصرف گل گاو زبان درد را در افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا افزایش می دهد.
مصرف گل گاوزبان برای بیماران مبتلا به ناراحتی سنگ کلیه ضرر دارد زیرا سبب تشدید درد و ناراحتی آنان می شود.
مصرف بیش از پنج روز متوالی گل گاو زبان باعث عادت ماهانه در زنان می شود؛ بنابراین پس از پنج روز مصرف باید سه روز آن را مصرف نکرد و سپس دوباره مصرف کنید.
در دوران بارداری مصرف گل گاوزبان برای خانم های باردار اصلا توصیه نمی شود زیرا به علت داشتن آلکالوئیدها سبب آسیب به جنین خواهد شد. زنان حامله بایستی از هرگونه مصرف خودسرانه انواع جوشانده ها یا دم کرده های گیاهی در بارداری خودداری کنند.
گل گاو زبان حاوی مقادیری آلکالوئید است پس به همین دلیل مصرف آن برای نوزادان و کودکان به هیچ وجه توصیه نمی شود.
گل گاوزبان به علت داشتن آلکالوئید برای زنان شیرده مضر است و زنان باید در این دوران از مصرف آن اجتناب کنند.
تمام حقوق مادی و معنوی متعلق به کیمیاگر ایرانی می باشد.