توضیحات تکمیلی

مشخصات ظاهری : گیاهی است علفی و چند ساله با ساقه‌ای قوی، تو خالی و دارای فرورفتگی به ارتفاع حدود 150 سانتی متر گاهی موارد بیشتر و ریشه‌ای ضخیم و گوشتی، برگ‌های آن طوقه‌ای، بزرگ، غبارآلود، گوشتدار و با بریدگی‌های فراوان می‌باشند. در انتهای ساقه، گل دهنده و گل‌های آن گروهی به صورت چتر و رنگ گلها زرد است. میوه‌اش دو فندقه و محتوای آن دو تخم قهوه‌ای تیره و کمی پهن می‌باشد. در اغلب کشورها خصوصاً در برخی از نواحی کشورهای اروپایی، آمریکا و افغانستان انتشار دارد. در ایران نیز بیشتر در بعضی از مناطق استان‌های کرمان، خراسان، فارس، اصفهان و سیستان و بلوچستان یافت می‌شود و صمغ استخراج شده از آن به صورت تجارتی صادر می‌شود. جمع آوری معمولا در نیمه ماه اسفند تا نیمه اردیبهشت ، درست قبل از گل گیاهان انجام می شود. نام‌های دیگر گیاه به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، اَنگِدان، شجرة الحلتیت، شجرة ابوکبیر، اَنجِدان و کُما و نام‌های دیگر صمغ به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، آنغوزه، صمغ الانجدان، انگژد و حلتیت منتن نامیده شده است. طب سنتی بسیار گرم و نسبتاً خشک است.

مشخصات آنغوزه : صمغی است که بر اثر تیغ زدن به ریشه یا پایین ساقه و یا قطع کردن ساقه‌ی گیاه از آن خارج می‌شود و پس از اینکه در مجاورت هوا قرار گرفت سفت شده و به رنگ زرد مایل به قرمز در می‌آید.

قابل توجه :

آنغوزه از گونه های دیگری به دست می آید که مهم ترین آن ها فرولافوئتیدا و فرولا آلیاسئا هستند.
بوی بسیار تند آنغوزه که شبیه سیر می باشد، مربوط به ترکیبات گوگرددار آن است.
برای به دست آوردن آنغوزه گیاه از فصل بهار به بعد قسمت پایین ساقه (نزدیک به سطح زمین) و یا اصطلاحاً یقه گیاه را برش های عمودی یا افقی می دهند تا اولئوگم رزین (آنغوزه) به صورت شیرابه به بیرون تراوش کند. این ماده در مجاورت هوا سفت می شود که پس از سفت شدن آن را جمع آوری می کنند و دوباره گیاه را تیغ می زنند یا محل قبلی را برش دیگری می دهند تا دوباره اولئوگم رزین ترشح کند. این عمل چندین بار و گاهی تا دو ماه از فصل بهار صورت می گیرد. آنغوزه خارج شده به دو صورت اشکی (گرد و کروی با اندازه های مختلف) و توده ای و به رنگ های زرد تا قهوه ای تیره است که هرچه روشن تر باشد مرغوب تر و گران تر است. همچنین، نوع اشکی آنغوزه مرغوب تر و گران تر می باشد. آنغوزه مزه ای گس و تقریباً تند و سوزاننده دارد و دارای بوی نامطبوع شبیه ترکیبات گوگرددار است.
گرچه آنغوزه استفاده محدودی (آن هم در طب سنتی ایران) داشته، ولی یکی از اقلام مهم صادراتی فرآورده های گیاهی ایران است که خریداران آن را با روش های پیچیده تجزیه می کنند و ده ها ماده ارزشمند از قبیل اسانس، رزین و صمغ قابل مصرف در صنایع دارویی، بهداشتی، آرایشی و صنعتی از آن به دست می آورند. با توجه به اینکه تهیه آنغوزه پر زحمت و طولانی مدت است، قیمت نسبتاً گرانی دارد.
نام عمومی آنغوزه در جهان و در تجارت آزافتیداگم است که در کتب قدیمی منشأ جغرافیایی آن ایران ذکر شده و در گذشته بزرگ ترین تأمین کننده آن در جهان بوده است. گیاه تولید کننده آنغوزه در بعضی قسمت های افغانستان نیز وجود دارد؛ ولی وسعت آن در ایران از کشورهای دیگر به مراتب بیشتر است.

نام علمی : Ferula assa foetida L.، نام فرانسه گیاه Ferule، نام انگلیسی گیاه Ferula، نام فرانسوی آنغوزه Assa foetida و نام انگلیسی آنغوزه Assa fetida می‌باشد.

ترکیبات شیمیایی : تانن، صمغ، اسانس و غیره در آن تشخیص داده شده است. آنغوزه دارای بوی متعفن شبیه بوی سیر است و این بو در اثر وجود ترکیبات سولفوره در آن می‌باشد.

خواص

برطرف کننده یبوست و قاعده‌آور، ضد اسپاسم و ادرارآور، برطرف کننده ناخنک چشم و بهبود دهنده کری گوش، ضد تشنج و کاهنده فشار خون، تقویت کننده نیروی جنسی و ضد استسقاء، تقویت کننده حافظه و ضد عفونی کننده دستگاه گوارش، تقویت کننده معده و دفع کننده کرم و انواع کرمک‌ها، شیرافزا و خلط‌آور، مسکن درد دندان و بادشکن می‌باشد. در ضمن برای بیماری‌های منشأ عصبی دستگاه تنفسی، اسپاسم حنجره و دستگاه هضم، هیستری، صرع، آسم، شب‌ادراری، بلغم و گرفتگی صدا نیز مفید است.

نکته ها :

آنغوزه حاوی تعدادی ترپن ( به فرانسوی : Terpene ) و مواد محلول در چربی است که هنوز به طور کامل شناسایی نشده اند. همچنین حاوی 20 درصد اسانس، 65 درصد رزین و حدود 25 درصد صمغ می باشد.
رزین آنغوزه به عنوان خلط آور، ضدنفخ، ضد اسپاسم روده ای و به صورت شیاف برای بهبود قولنج و همچنین سوسپانسیون آن برای فراری دادن سگ، گربه و دیگر حیوانات وحشی مورد توجه بوده است.

آنغوزه در رقیق کردن خون موثر و ممکن است به کاهش سطح فشار خون کمک کند. آن حاوی کومارین ، ترکیبی است که به بهبود جریان خون کمک و در نتیجه از تشکیل لخته خون جلوگیری می کند.

منع مصرف : زیاده‌روی در مصرف آنغوزه برای کبد و مثانه مضر و استفاده از آن برای اشخاص گرم مزاج و کودکان زیر 5 سال ممنوع می‌باشد.

اگر مبتلا به صرع هستید از این گیاه استفاده نکنید زیرا ممکن است سبب حملات صرع شود.

آنغوزه دارای خاصیت قاعده آور است، مصرف زیاد آن می تواند موجب سقط شود؛ لذا توصیه می گردد در دوران بارداری و شیردهی مصرف نشود.

کومارین های موجود در اولئوگم رزین آنغوزه ممکن است با داروهای ضد انعقاد تداخل کند.